Özkök’ün tekne gezisinde gördüğü… Duvarda Allah yazısı… Kim nerede yazdı
Ertuğrul Özkök
Beni allak bullak eden hikaye 1879 yılının Nisan ayında birgün , Fransa’nın güneyindeki küçük bir köyde başladı.
Ve olay aynen şöyle oldu.
Lyon yakınlarındaki Hauterives köyünün postacısı her gün saat 11’de teslim aldığı mektupları bölge köylerine dağıtmak için yürürken ayağı küçük bir taşa takıldı.
İki üç adım sendeledikten sonra durup baktığında bunun farklı bir taş parçası olduğunu gördü.
Taşı alıp cebine koydu ve yoluna devam etti…
KÖY POSTACISI FERDİNAND
CHEVAL’İN KÖYÜNDE BİR GÜN
Türkiye’de kültür gezileri ile tanınan Gazella Tur’un Rhone nehri üzerindeki nehir turunun ikinci günündeyiz.
Cezanne, Picasso, Van Googh, Nostradamus gibi isimlerin hatıralarıyla kafama kazınmış bir coğrafyada Aix en Provence, Avignon, Arles gibi nehir limanlarına uğraya uğraya Akdeniz’e doğru iniyoruz.
Ama bütün gezinin benim için en ilginç ve etkileyici yeri işte bu küçük köy…
Hauterives…
Bu köy, “Postacı Cheval’in” yaşayıp, tek başına sanat dünyasına damgasını vurduğu yerin adı…
POSTACININ KÖYÜNE GİRERKEN
TELEFONUMA GELEN HABERLER
Facteur Cheval…
Veya doğumundaki adıyla Joseph Ferdinand Cheval…
Bu aynı zamanda, sıradan bir köy postacısının, kendi başına tarih yazmasının da hikayesi…
O sabah onun yaşadığı köye adımı atarken, akıllı telefonumdan gelen bütün haberler, Gazze’de bombalanan hastanede ölen zavallı insanları anlatıyordu.
Telefonumdan şiddet, terör, öfke ve nefret akıyordu sadece…
Şimdi bu küçük parantezden sonra tekrar bu köy postacısının hikayesine dönüyorum..
DAĞITTIĞI KARTPOSTALLARDAN
ÖĞRENDİĞİ BİR DÜNYANIN İNSANI
Ferdinand Cheval yoksul bir köylü anne ve babanın çocuğu olarak 19 Nisan 1836’da doğdu. İlkokuldan sonra bir süre fırıncı çırağı olarak çalıştı.
Fransızca yazması bile çok sınırlıydı. Gramer ve imla bilmediği şeylerdi. Eğitim düzeyi ile yapabileceği bir iş olarak köy postacılığını buldu ve hayatının neredeyse tamamı bir köy postacısı olarak mektup dağıtarak geçti.
Hayatı boyunca posta dağıttığı bu üç beş köyün dışına hiç çıkmadı.
Dünya ve coğrafya bilgisi köye gelen ve dağıttığı kartpostalların, dergilerin üzerindeki fotoğraflardan ibaretti…
1879’un o Nisan günü ayağı taşa takıldığı sırada, hayatının geride bıraktığı hikayesi bundan ibaretti.
OKUMAMIŞ, CAHİL BİR
İNSAN NE YAPABİLİR Kİ
Eğitimi yoktu. Parası yoktu. Seyahat etme imkanı yoktu.
Ama Allah ona çok az insana nasip olan bir şey vermişti:
Hayal gücü…
Fukaralık zincirini kıramadıkça, hayal gücünün kapılarındaki zincirleri daha güçle kırıyor ve ufukları zorluyordu.
İspat etmek istediği bir şey vardı.
Onun gibi okuyamamış, imkanları olmayan insanlar da harika işler yapabilir.
Hatta dünyayı değiştirebilir.
O gün ayağına takılan ve alıp cebine koyduğu taş, onun hayal şatosunun da ilk taşı oldu.
İDEAL BİR BABİL KULESİ
NASIL VE NEYLE KURULUR
Bir hayali vardı.
Adını “PalaisIdeal” koymuştu.
Yani “İdeal Saray…”
Ama kafasındaki hayal, içine bütün dünyanın insanlarını koyabileceği “İdeal bir Babil kulesi” kurmaktı.
Aslında cebine koyduğu taşı unutmuş ve aradan bir yıl geçmişti.
Sonra aynı yerde benzer bir taş daha buldu.
Kader onu ideal sarayına çağırıyordu.
Böylece kafasındaki sarayı inşa etmeye başladı.
Hem de tek başına.
GÜNDE 40 KM YOL YAPAN BİR
POSTACI BUNU KAÇ YILDA BİTİRİR
Her gün posta dağıtmak için 40 kilometreye kadar yol yapıyordu. Ondan kalan zamanda ise kafasındaki Babil kulesini inşa etmek için bu hayal şantiyesine giriyordu.
Böylece 33 yıl geçti ve sonunda bugün bütün dünyada “PalaisIdeal” olarak bilinen bu muazzam eser ortaya çıktı.
İDEAL BİR SARAYIN BOYU
VE YÜKSEKLİĞİ NEDİR
Hauterives ağaçların arasına kaybolmuş bir köy.
Postacı’nın kurduğu bu saray işte bu ağaçların arasında ve dışardan görünmüyor.
10 Metre yüksekliğinde ve 26 metre uzunluğunda bir yapı bu.
İlk izleniminiz sanki Barcelona’daki Gaudi’nin “SagradaFamilia’sının” nahif taklidi gibi…
Ancak ayrıntılara girdiğiniz andan itibaren karşınıza sizi hayretler içinde bırakan bir “Monument”, bir abide çıkıyor.
Fiziki dünyası 10 kilometre çapında bir coğrafyada geçmiş, eğitimsiz bir postacının hayal dünyasının nerelere erişebileceğini farkettiğiniz zaman insana olan saygınız artıyor.
Hele hele bu abideyi, Gazze’deki trajedinin etkisinde geziyorsanız saygınız daha da büyüyo
BİR UCUNDA YOK EDİCİ TANRI SİVA
ÖTEKİ UCDA İSE YARATICI TANRI VE RAB
FacteurCheval burayı yaparken kafasında bir Babil Kulesi fikri var mıydı bilmiyorum. Ama ben kendi payıma bu binaya bakarken bir Babil Kulesi gördüm.
Babil Kulesi farklı dillerin, farklı dilden konuşmanın yarattığı kargaşayı anlatıyordu.
Ancak burası, sanki farklı dinlerin aynı dili konuşup, birlikte yaşadığı bir dünyaya dönüşmüş.
Yapıya en genel haliyle baktığınızda daha çok Uzak Doğu inançlarının hakim olduğu duygusuna kapılıyorsunuz.
Özellikle Hinduizm’in etkisi açıkça görülüyor.
İdeal Sarayın bir ucunda sanki HinduizminYokedici Tanrısı Siva oturuyor.
Mısır ve Mezopotamya da çok yaygın biçimde gözünüze çarpıyor.
Tabii ki en ağırlıklı olarak Hristiyanlık var. İncil’den alıntılar binanın her yerine serpiştirilmiş.
Ama eski Ahid’ten cümleler ve çizgiler de yerleştirilmiş.
BİR HRİSTİYAN YAPTIĞI
CAMİNİN ÜZERİNE NE YAZAR
Bu ideal sarayın oldukça ayrıcalıklı bir köşesi bir camiye ayrılmış.
Türk inanç tarihinin kafanızda yarattığı mimari açısından baktığınızda burayı bir camiye benzetmeniz kolay değil.
Ama en tepesindeki, Rıfat Özbek tasarımlarındakine benzeyen hilal size Müslüman bir mabette olduğunu söylüyor hemen.
Üzerinde büyük bir “Mosquee” yani ‘Cami’ yazısını görüyorsunuz.
Üzerinde şu yazı var:
“Hayat yeni doğmuş çocukla, kısa süre sonra bu dünyayı terk edecek yaşlı insan arasındaki fırtınalarla dolu bir okyanustur.”
‘ALLAH’ KELİMESİNİ
BÜYÜK HARFLE YAZMAK
Beni en çok etkileyen yazı ise bu ikisinin ortasında yer alan tek cümle oldu.
“Allah ve onun cennet bahçesi…”
“Allah” kelimesi büyük harflerle yazılmış.
Ve Fransız “Dieu” kelimesi yerine Müslümanların “Allah” kelimesini kullanmış.
Köylü bir Hristiyan olarak İslam’a yaklaşımı dikkatimi çekti.
Hele hele İslamofobinin yükseldiği dünyamızda köylü bir postacının, nefretten arınmış, sıcak bakışı o gün bana iyi geldi.
MÜZEDEKİ KARTPOSTALLAR
HAYALİN KAYNAĞINI ANLATIYOR
Dünyayı gezmemiş, görmemiş bir insan bu bilgece Babil Kulesi’nin nasıl tasarlamış, nasıl hayal etmiş olabileceğini düşünüyorsunuz.
Biraz sonra küçük müzeye girdiğinizde anlıyorsunuz bunu…
O bölgedeki insanlara gelen kartpostalların üzerindeki fotoğraflar yaratmış bu muhayyileyi…
Tabi ki Fransa’nın o dönemde egemenliği altındaki Kuzey Afrika, Uzak Doğu, etkisinin bulunduğu Mısır, Orta Doğu ve Levantenlerin yaşadığı İstanbul, Anadolu…
ÜÇ DEVASA HEYKELE
HANGİ İSİMLERİ VERMİŞ
Yapının beni en çok etkileyen yerlerinden biri, yan tarafındaki üç devasa heykel oldu.
Bu heykeller aynı zamanda yapının taşıyıcı taşları gibi ve Postacı onlara çok ilginç üç isim vermiş:
“Vercingetorix”, “Arşimet” ve “Jul Sezar…”
Eski Yunan tapınaklarının sütunlarıyla, Mısır’ın Luksor bölgesindeki devasa heykellerinin bileşiminden oluşan harika bir modern sanat eseri çıkmış ortaya.
Zaten Picasso, AndreBreton, Bernard Buffet, Robert Doisneau bu yapıya hayranlıklarını hep dile getirdi.
MaxErnst onun adını taşıyan bir kolaj yaptı.
SANATÇILARA ANLATTI AMA KÜLTÜR
BÜROKRATLARINA ANLATAMADI
Postacı Chevaleseri sanatçılarca anlaşıldı ama uzun yıllar Fransa Kültür Bakanlığının uzmanlarınca kabul edilmedi..
Sonunda bakanlığın bürokratlarından daha güçlü bir bakan, AndreMalraux bunu Fransa’nın tarihi ve kültürel varlığı olarak kabul ettirmeyi başardı.
Ama bu nahif Postacının hikayesi burada bitmiyor.
33 YILDA TAMAMLADIĞINDA
ARTIK 77 YAŞINDAYDI VE
Otuzüç yıl tek başına çabayla inşa ettiği bu ideal saray bittiğinde artık 77 yaşındaydı.
Ve artık manen son eserini yapmaya hazırdı.
Kendi mezar anıtını…
O da 8 yılını aldı.
SON BİR ARZUSU
YERİNE GETİRİLMEDİ
Bitirdiğinde artık 86 yaşındaydı ve son arzusu şuydu:
Bu mezar anıtını 33 yılda inşa ettiği bu Babil kulesinin bahçesine yerleştirmek.
Ne yazık ki…
Fransa’nın kanunları mezarlıklar dışında gömmeyi kabul etmiyordu.
İki yıl sonra, 1924 yılında hayata gözlerini yumdu.
Tek başına inşa ettiği anıt mezarı, köyün mezarlığının girişine yerleştirildi.
Postacı Cheval, şimdi işte o köy mezarlığındaki yerinde yatıyor.
Bütün inançların aynı çatı altında yaşayabilecekleri bir Babil Kulesi hayal etmişti…
Ama kendisi oraya giremedi…
KÖYDEN AYRILIRKEN TELEFONUMA
DÜŞEN HÜZÜNLÜ BİR ÇİZGİ
Köyden ayrılırken cep telefonuma Gazze’deki hastaneden gelen görüntüler akıyordu…
Sonra çok hüzünlü bir karikatür düştü önüme…
Ortada bir sınır ve sınırın bir tarafında endişe ve korku dolu gözlerle bakan Yahudiler…
Ellerinde şu pankart var:
“Biz Netanyahu değiliz…”
Sınırın öte tarafında ise aynı endişe ve korku dolu gözlerle bakan Filistinlileri görüyoruz…
Onların elinde de şu pankart:
“Biz Hamas değiliz…”
ÖYLEYSE ‘BİZ KİMİZ’… ARTIK
BUNU SORMA ZAMANI GELDİ
Kimiz öyleyse biz…
Neden Allahın belası fanatikler, despot liderler, kötü insanlar, acımasız örgütler kapkara bir alınyazısı olarak üzerimize çöktüler…
Çökebildiler…
Acaba Allah’ın, Rab’ın, Tanrı’nın aynı yaratan olduğuna inanamadığımız için mi…
İşte o yüzden Hristiyan bir köy postacısının hayalinden yarattığı ideal sarayın mutena köşelerinden birinin üzerine büyük harflerle “ALLAH” yazması beni çok etkiledi…
Aynı topraklarda aynı insanlar şimdi çoluk çocuk demeden karşılıklı birbirlerini katlediyorlar.
Ama Postacı Cheval’in bir Hristiyan olarak “Allah’ın” adını büyük harflerle yazarak yarattığı bu saray dimdik hayatta…
Kimbilir belki birgün, birinci Babil kulesinin enkazı üzerindeki topraklarda birbirini katleden Yahudiler ile Filistinliler de bu fukara postacıdan bir şey öğrenebilirler.
“Allah” ve “Rab” kelimelerini büyük harflerle vicdanlarının üzerine yazmayı başarırlar…
Bunun yarattığı iyimser bir duyguyla döndüm nehir gemisine…
